فهرست مطالب

نشریه سیاست نامه علم و فناوری
سال هشتم شماره 2 (پیاپی 23، تابستان 1397)

  • ویژه نامه سیستم های نوآوری
  • تاریخ انتشار: 1397/05/22
  • تعداد عناوین: 9
|
  • ابراهیم سوزن چی کاشانی* صفحات 5-16
    مفهوم سیستم ملی نوآوری از سال 1988 به طور جدی وارد محافل آکادمیک شد و در دهه 1990 مورد توجه سیاست گذاران و محققان دانشگاهی قرار گرفت. با شروع قرن جدید، این مفهوم دچار تحولاتی شده که بررسی آن ها، به خصوص از منظر کشورهای درحال توسعه، هدف اصلی از نگارش این مقاله است. این پژوهش نشان می دهد که چگونه در دهه 1990 با تنوع مفهومی گسترده ای مواجه بودیم، ولی اکنون به سمت یک همگرایی مفهومی حرکت می کنیم که به صورت خاص مجددا حول نگرش فریمن درباره این مفهوم درحال شکل گیری است.
    کلیدواژگان: سیستم ملی نوآوری، همپایی، توسعه
  • مصطفی صفدری رنج بر *، سید سروش قاضی نوری صفحات 17-42
    ریشه های مفهوم سیستم های بخشی نوآوری به مطالعاتی بازمی گردد که حدود سه دهه پیش انتشار یافته اند. اما این مفهوم حدود دو دهه پیش به طور جدی معرفی شده و از آن زمان به بعد، با روندی افزایشی، در صنایع متنوع و در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه به کار رفته است. با این حال، تاکنون مطالعه نظام مندی در زمینه پیشینه پژوهشی سیستم های بخشی نوآوری صورت نگرفته است. در این مقاله، با مطالعه 76 مقاله منتخب، به مرور نظام مند پیشینه این نوع پژوهش طی دو دهه اخیر پرداخته ایم. بدین منظور، در کنار مروری بر مفهوم، ویژگی ها و مولفه های سیستم های نوآوری بخشی، برخی آمارهای توصیف مرتبط با مقالات منتخب را ارائه داده ایم. به علاوه، مطالعات انجام شده را بر اساس سطح توسعه یافتگی جوامع دسته بندی کرده ایم و در ادامه به ارائه دسته بندی موضوعی از مطالعات صورت گرفته پرداخته ایم که مشتمل بر مفاهیم همپایی فناورانه، پنجره های فرصت، کالاهای سرمایه ای و محصولات و سامانه های پیچیده، و گذار به رهبری بازار در اقتصادهای نوظهور است.
    کلیدواژگان: سیستم های نوآوری بخشی، همپایی فناورانه، رژیم های فناورانه، پنجره های فرصت
  • حسین حیرانی* صفحات 43-58
    این مقاله با هدف مروری بر تعاریف، ویژگی ها و اجزای سیستم نوآوری فناورانه، به منزله یکی از رویکردهای تحلیل گذار فناورانه و همچنین یکی از رویکردهای تکاملی نوآوری، نوشته شده است. در بخش اول جایگاه این رویکرد در مکاتب توسعه اقتصادی تبیین شده، سپس به ارائه تعاریف و اجزای سیستم نوآوری فناورانه شامل کارکردها، اجزای ساختاری و عوامل زمینه ای پرداخته شده است. در این حوزه، بر اساس پراستنادترین مقالات، چهار جزء ساختاری، هفت کارکرد و چهار عامل زمینه ای برای سیستم نوآوری فناورانه شرح داده شده است. پس از توضیح ارکان، روش های تحلیل سیستم نوآوری فناورانه شامل پنج روش تحلیل خروجی، تحلیل ساختاری، تحلیل کارکردها، تحلیل دینامیک بین کارکردی و نیز تحلیل توامان ساختاری - کارکردی ارائه شده است. در پایان نیز، بر اساس مطالعات مختلف، مشکلات و موانع توسعه سیستم نوآوری فناورانه مرور شده است.
    کلیدواژگان: سیستم نوآوری فناورانه، تحلیل توسعه فناوری، مشکلات سیستمی
  • سعید روشنی* صفحات 59-70
    هدف اصلی از نگارش این مقاله شرح روش شناسی تحلیل سیستم های اجتماعی پیچیده با تمرکز بر روش تحلیل سیستم های نوآوری است. در این مقاله تلاش شده نخست سیستم نوآوری، به منزله یک سیستم پیچیده اجتماعی تطابق پذیر، تحلیل شود و سپس، بر این اعتبار، روش شناسی مناسب تحلیل این قبیل سیستم ها تشریح گردد. رویکرد بسط داده شده در این تحقیق مدل سازی عامل بنیان است که مفاهیمی همانند نظریه بازی ها، سیستم های پیچیده، ظهوریافتگی، علوم اجتماعی محاسباتی، سیستم های چندعاملی و روش های مونت کارلو را با یکدیگر ترکیب می کند تا منطقی منسجم برای درک سیستم های پیچیده ارائه نماید. نتایج این بررسی نظری نشان می دهد که درک و تحلیل هر سیستم نوآوری مستلزم به کارگیری روش های متناسب با سیستم های پیچیده است و بهترین رویکرد نظری برای تحلیل سیستم نوآوری مدل سازی عامل بنیان و استفاده از شبیه سازی پویایی های تبادل دانش در شبکه های نوآوری است که از رویکردهای مطرح در مدل سازی عامل بنیان شناخته می شود.
    کلیدواژگان: سیستم های انطباق پذیر پیچیده، مدل سازی عامل بنیان، سیستم های نوآوری، شبیه سازی پویایی های تبادل دانش، شبکه های نوآوری
  • بهمن کارگرشهامت* صفحات 71-102
    یکی از مهمترین مفاهیمی که از دهه 1970 بر اساس فهم ساختارهای اقتصادی - اجتماعی ساخته شده نظریه شبکه های اجتماعی است. اگرچه علم شبکه به صورت یک پارادایم مفهومی قدرتمند در علم و مهندسی ظهور پیدا کرده، به نظر می رسد امروزه سازه ها و پدیده هایی نظیر شبکه های به هم پیوسته و تصادفی در گستره ای از ادبیات تحقیق شبکه های اجتماعی چندعاملی قرار دارند. این توجه بی سابقه به علم شبکه دو علت اصلی دارد: از یک طرف تعدد علوم بین رشته ای برای رسیدن به درکی عمیق از نقش تعاملات بین عناصر در بازی قابلیت جمعی از سیستم های چندلایه، و ازطرف دیگر، پیشرفت فناوری و توانایی تجزیه شبکه در سیستم های پیچیده عامل بنیان. فرض اساسی در علم شبکه این است که در سطح سیستم، ساختار و صفات شبکه به صورت ویژگی های دینامیکی به نمایش گذاشته می شوند و نفوذ می یابند. در این تحقیق، با مروری بر ادبیات نظریه شبکه سازی و شبکه های اجتماعی، تلاش شده تا خاستگاه، ویژگی ها، الزامات و کارکردهای شبکه های نوآوری برای فهم نظام های اقتصادی - اجتماعی با رویکردی تحلیلی از برساخت اجتماعی رفتار فردی و سازمانی و روابط بازیگران تبیین شود. این فرایند در قالب نظریه شبکه های نوآوری مطرح شده است.
    کلیدواژگان: نظام های اقتصادی - اجتماعی، نظریه شبکه سازی، شبکه های اجتماعی، نظریه شبکه های نوآوری
  • حمیدرضا ضرغامی* صفحات 103-112
    با توجه به اهمیت چشمگیر تعاملات منسجم و هم افزایی ارکان سه گانه دانشگاه- صنعت- دولت، در این پژوهش الگوهای توسعه ارتباطات این سه رکن، به عنوان هسته نوآوری در سیستم ملی نوآوری، بررسی شده است. بدین منظور، ضمن بررسی پژوهش های معتبر ملی و بین المللی، تلاش شده است که با پرداختن به مفاهیم اصلی و سیر تاریخی موضوع پژوهش زمینه آشنایی بیشتر پژوهشگران حوزه سیاست علم، فناوری و نوآوری با این مقولات فراهم شود. بر این اساس ابتدا گونه های مختلف مارپیچ سه جانبه، چهارجانبه، پنج و چندجانبه تبیین شده و علاوه بر معرفی پژوهش های شاخص از آستانه مباحث و ادبیات پژوهشی این حوزه گزارشی به دست داده شده است. ازآنجاکه در حوزه مطالعات تریپل هلیکس دو رویکرد کمی و کیفی وجود دارد و با توجه به امکان انتشار بیشتر پژوهش های کمی در مجلات معتبر بین المللی، بررسی کیفی این عرصه از زاویه الگوی تریپل هلیکس کمتر مدنظر قرار گرفته است؛ از همین رو، نظر به وجود منابع کافی برای یادگیری رویکردهای کمی و محاسباتی این حوزه، در پژوهش حاضر بر توصیف پژوهش ها و مطالعات کیفی تمرکز شده و در پایان پیشنهادهایی برای پژوهشگران ارائه شده است.
    کلیدواژگان: تعامل ارکان مارپیچ سه جانبه، چهار و پنج جانبه، نوآوری، تولید دانش، تعامل دانشگاه - صنعت - دولت
  • فاطمه ثقفی *، ماندانا آزادگان مهر صفحات 113-128
    ظهور فناوری های جدید فقط به معنی تغییر یا نسخ فناوری های موجود نیست، بلکه مقارن با ساختارها و تنظیمات اجتماعی جدیدی است. ازاین رو، مدیریت گذار فناورانه صرفا به معنی حمایت از تحقیقات و توسعه فناوری های نوظهور نیست و مستلزم حکمرانی صحیح تغییر از سیستم فنی - اجتماعی موجود به سیستم فنی - اجتماعی جدیدی است. توصیف این تغییرات از اهداف رویکردها و چارچوب های گوناگونی نظیر رویکرد سیستم های نوآوری (به ویژه رویکرد سیستم های نوآوری فناورانه) و رویکرد چند لایه ای است. نظریه پردازان بعضی از شاخه های مشتق از رویکرد چند لایه، یعنی مدیریت استراتژیک جاویژه ها و مدیریت گذار یا توسعه های مفهومی سیستم های نوآوری فناورانه مثل موتورهای نوآوری، رویکردی به مراتب تجویزی تر دارند. در این مقاله، با دیدگاه مقایسه ای، به سیر شکل گیری این رویکردها،اشتراک ها و افتراق ها و بنیان های نظری ای می پردازیم که در سیر توسعه این رویکردها موثر بوده اند. به نظر می رسد تلفیق بینش های حاصل از دو جریان اصلی، یعنی رویکردهای سیستم های نوآوری و رویکردهای مبتنی بر سیستم های فنی - اجتماعی، آینده تحلیل و سیاست گذاری گذارهای فناورانه را شکل خواهد داد.
    کلیدواژگان: گذار فناورانه، سیستم فنی - اجتماعی، رویکرد چند لایه، رویکرد سیستم های نوآوری
  • محمد زمانی میان دشتی* صفحات 129-140
    مقاله پیش رو با هدف معرفی و تبیین ویژگی ها و اجزای سیستم نوآوری منطقه تدوین شده است. بدین منظور تلاش شده در ابتدا جایگاه و سیر تاریخی شکل گیری این سیستم در میان پارادایم های فکری گوناگون تبیین شود. در ادامه، ضمن مقایسه آن با سایر مدل های تحلیلی سیستم نوآوری، تعاریف مختلف از سیستم نوآوری منطقه ای و اجزای کارکردی و ساختاری آن نیز ارائه شده است. سپس برخی از مدل ها و چارچوب های مطرح در توسعه نوآوری منطقه ای مانند مدل خوشه های صنعتی، مدل OECD و مدل اتحادیه اروپا معرفی شده است.
    کلیدواژگان: سیستم نوآوری منطقه ای، مدل های سیستمی نوآوری، سیستم های نوآوری
  • علی خدایاری، مصطفی صفدری رنج بر * صفحات 141-161
    در این مقاله به مرور آخرین پژوهش های انجام شده در حوزه همپایی فناورانه در بنگاه های آسیای شرقی پرداخته ایم؛ موضوعی که اخیرا اهمیت وافری یافته است. بدین منظور، 76 مقاله چاپ شده در 17 نشریه را در بازه زمانی 23 ساله (1995-2017) با موضوع همپایی فناورانه در منطقه آسیای شرقی مرور کرده ایم که در محدوده پوشش رشته های دانشگاهی مدیریت راهبردی، تجارت بین الملل، کارآفرینی، مدیریت فناوری و نوآوری و اقتصاد بوده اند. بر اساس مرور نظام مند این پیشینه نظری، چارچوبی جامع برای این موضوع ارائه داده ایم. درنهایت، مهم ترین شکاف های پیشینه نظری را مشخص کرده و پیشنهادهایی در خصوص حوزه های تحقیقاتی آینده در زمینه همپایی فناورانه بنگاه های آسیایی ارائه کرده ایم.
    کلیدواژگان: همپایی فناورانه، متاخر، پیشرو، شرق آسیا، جهش، نوآوری، تقلید، عقب افتاده
|
  • Ebrahim Souzanchi Kashani* Pages 5-16
    The concept of the national system of innovation is developed at the end of 1980s and had grabbed considerable attention in the next decade, either from policy-makers or academicians. By the turn of the new century, it witnessed changes from different aspects, particularly by its applicability in the context of the developing countries. This paper shows how the diversity of views in 1990s is now transforming to a more convergent research program around the original views of Freeman as a leading figure in this area.
    Keywords: National Innovation System, Catching-up, Development
  • Mostafa Safdari Ranjbar*, Soroush Ghazinoori Pages 17-42
    The concept of sectoral innovation systems is rooted in studies that have been published about three decades ago. But, this concept was introduced seriously around two decades ago and after that, it has been increasingly employed in a diverse range of industries within developed and developing countries. However, it has not conducted and systematic review of sectoral innovation systems literature. So, current paper has conducted a systematic review of sectoral innovation systems body of knowledge through studying 76 selected papers in this field. To this end, this paper presented some descriptive statistics about selected paper beside review of definitions, concepts, characteristics, and components of sectoral innovation systems. In addition, this paper classified selected paper based on the level of development of studied countries. Furthermore, this paper proposes a thematic classification of previous studies that includes concepts such as technological catch-up, windows of opportunity, capital goods, and complex product systems, and the transition to market leadership in emerging economies.
    Keywords: Sectoral Innovation Systems, Technological Catch-up, Technological Regime, Windows of Opportunity
  • Hossein Heirani* Pages 43-58
  • Saeed Roshany* Pages 59-70
    The main purpose of this Article is to describe the methodology of complex social systems with focused on analysis of innovation systems. At this paper, we analyze innovation system as a complex system and then, try to describe the best methodology for analyzing this systems. Agent based modeling is the main approach that define in this article that combine some concept such as game theory, complex systems, emergent property, computational social science, multy-agent systems and monte Carlo to provide a convergence logic for understanding complex systems. Our result shows that understanding and analysis of a innovation system need to application of methodologies that fit with this systems and the best theoretical approach for analyzing this systems is a agent based modeling and uses of simulating dynamics of knowledge exchange on innovation networks.
    Keywords: Complex adaptive systems, Agent based modeling, Innovation systems, Simulating dynamics of knowledge exchange, Innovation networks
  • Fatemeh Saghafi*, Mandana Azadegan, Mehr Pages 113-128
    The emergence of new technologies means not only substitution or changes in existing technologies, but also emergence of new social settings and structures. Hence technological transition management is not simply supporting new technology development, but proper governance of change from a socio-technical system to a new socio-technical system. Some main frameworks and approaches such as innovation systems approach and multi-layer perspective explain these technological changes and transformations. Also some conceptual developments of theses main frameworks tend to follow a more prescriptive orientation. This paper compares these frameworks, the path of formation and theoretical foundations contributed to development of them. Growing convergence between innovation systems approach and multi-layer perspective framework based on socio-technical system thinking and their branches in recent researches is seen and shows that integration of insights of these approaches may provide new and more comprehensive rationale for policy making in the field of technological transition.
    Keywords: Technology Transition, Socio-technical Systems, Multi-layer Perspective (MLP), Innovation Systems Approach
  • Mohammad Zamani Miandashti* Pages 129-140
  • Ali Khodayari, Mostafa Safdari Ranjbar* Pages 141-161
    This paper reviews extant research on technological catch-up of East Asian firms, which has recently emerged as an important issue. We review 76 articles on technological catch-up in the East Asian context published in 17 journals over 23 years (1995–2017), covering the academic disciplines of strategic management, international business, entrepreneurship, technology and innovation management, and economics. Based on a systematic analysis of this literature, we develop an overarching framework to this topic. We then identify the major gaps in the literature and suggest areas for future research on technological catch-up of Asian firms.
    Keywords: Technological Catch-up, Latecomer, Incumbent, East Asia, Leapfrogging, innovation, Imitation, Laggard